خواهر کوچک و آموزگار بزرگم…
مهدی خدایی صفت
10مرداد 61،
پریشان از خواب پریدم. این آخرین دیدارم با مریم و علیرضا بود. آنها در پایگاه
مرکزی سازمان در خیابان فاطمی تهران مورد تهاجم
پاسداران شب قرار گرفته و در میان آتش و خون می جنگیدند. درست یادم نیست در خواب چه
صحنه هایی را دیده بودم و مریم در آخرین خداحافظی به من چه سفارشاتی کرد! چند ساعت
بعد رادیوی کیوسک حفاظت در حیاط اورسور اواز، در حال اعلام اسامی شهدای 10مرداد
بود. ده، بیست، سی، چهل، بیشتر و بیشتر… با هر کدام از نامها که می شنیدم، لحظات متناقضی داشتم از غرور و افتخار از
یک سو و دریغ و درد از سوی دیگر و غبطه و افسوس که چرا آنجا و به جای تک تک آنها
نبودم. به خصوص آنهایی که با هم خاطرات بسیاری در زندانها، در ستادها و فعالیتهای
مختلف سازمان داشتیم؛ از فرمانده سیاوش و محمد لقاء نازنده در بندهای زندان قصر،
تا علی محمد بیاتی کمیتکی، شهاب راسخی، اردلان صفی یاری، فرهاد فتح پور پاکزاد،
مهدی زائریان و مادر زائریان و بسیاری دیگر از خواهران و برادران شهیدمان در حماسه
بزرگ 10مرداد؛ آن برگ زرین و سند تاریخی پرشکوه فدا و پرداخت بیکران مجاهدین. حالا
دیگر مطمئن بودم که اسم مریم و همسرش علیرضا هم در میان این اسامی هست. وقتی به دم
کیوسک رسیدم اسم مریم و لحظاتی بعد اسم علیرضا را شنیدم. همراه با دیگر قهرمانان 10مرداد، هم چون دو کبوتر، با معصومیت
تمام پرکشیده بودند. بارها شنیدم که فرماندهان، مسئولان و همرزمانشان از آنها به
عنوان سمبلهای معصومیت مجاهد خلق یاد می کردند. خبر را شنیدم و به راهم ادامه
دادم. می خواستم هر چه زودتر به اتاق کارم برسم و لحظاتی با خودم باشم، گرچه مدتها
بود خودم را برای چنین لحظه یی آماده میکردم…
در مورد تک تک شهیدان قهرمان
آن روز بزرگ، گفتنیها بسیار است، از فرمانده باصلابت سیاوش سیفی که صلابت موسی را
داشت و فرمانده مهرداد (کاظم محمدی گیلانی) که حکم اعدامش توسط دژخیمی که به
اصطلاح پدرش بود صادر شده بود و البته حضور و شهادتش در مجاهدین بسا پرمعنی بود.
راستی که نوشتن درباره آنها هر کدام به یک کتاب نیاز دارد. به همین دلیل در این
مختصر می خواهم چند سطری درباره خواهر شهیدم مریم بنویسم.
مریم، خواهر کوچکم؛ کوچکترین
فرزند خانواده، اگر بخواهم در چند کلمه توصیفش کنم؛ جان شیفته یی بود که بر ما
سبقت گرفت و آموزگار بزرگ عشق و فدا و بیرنگی شد. نمیدانم داستانش را از کجا باید
شروع کنم. شاید از ارزشهایی باید بگویم که در اولین برخوردها به چشم می خورد. او
همیشه سپاسگزار همه بود، هیچ وقت از کسی گله نداشت و اگر کسی کوچکترین قدمی در حول
و حوش او برمی داشت، همواره خودش را مدیون او می دانست. حالا فکرش را بکنید این
جان شیفته، وقتی گذارش به سازمان افتاد، به راستی دیگر در پوست خودش نمی گنجید.
نمی دانم در وجودش چه می گذشت، ولی یادم هست هر وقت سخنرانیهای برادر مسعود را می
شنید و گاه که برایش نواری از برادر می آوردم، با یک گوشی و ضبط، گوشه دنجی را
پیدا می کرد و می رفت آنجا، اشک از چشمهاش جاری می شد و غرق در دنیایی دیگر، نوار
را تا آخر گوش میکرد و بعد سراغ کارهای دیگرش میرفت.
تا بودم و بود، همیشه با هم
بودیم. وقتی برای اولین بار پس از استخدام، یک اتومبیل خریدم، گاه مریم را با خودم
این طرف و آن طرف می بردم. هنوز خیلی کوچک بود ولی به خوبی می فهمید که من دوستان
و رفت و آمدهای خاصی دارم و کتابهایی می خوانم که علنی نیست. یک روز در حالی که آن
قدر کوچک بود که هنوز زبانش می گرفت با همان معصومیت کودکانه به من گفت «داداش،
کتاب سیاسی می خونید، به ما هم بدید ما هم بخونیم!». من هم بهش کتابهایی می دادم
از صمد تا بقیه… و او خودجوش آداب و رسوم نگهداری کتابهای غیرعلنی را به خوبی اجرا
می کرد. بلوغ ذهنی اش، با وجود سن کم، برایم غیرقابل تصور بود. تیز و باهوش، با
انگیزه های انسانی و اجتماعی که با همه وجودش سرشته بود. در جمعهای خانوادگی و بین
فامیل، به خاطر فضای شاداب، خلق و خوی مهربان و بردبار و شیرین زبانی اش، مورد
علاقه همه بود. سال 50 که زندان رفتم، حدود 10سال داشت. یکی از شیرین ترین لحظات
زندگیم، ملاقات حضوری عید یکی از آن سالها در زندان قصر بود که اجازه دادند فقط
بچه های کوچک، برای چند دقیقه به داخل بند بیایند. مریم کمی بزرگتر بود، اما سنش
را کمتر گفته و آن قدر معصومانه برای ملاقات حضوری اصرار کرده بود که افسر کشیک
دلش نیآمد او را راه ندهد. وقتی بعد از دو سه سال دوری، به هم رسیدیم، آه که هیچ وقت شیرینی آن لحظات را
فراموش نمی کنم و باز هم یک جمله به یاد ماندنی اش: «داداش ما هم آرزو داریم مثل
شما بشیم، نمی شه یک خرده دیگه این جا بمونیم؟». روزهای زندان سپری شد و برای من
از پاییز 53 تا زندان مجدد در فروردین 54، پرانتزی از آزادی باز شد. گرچه شوک
جریان اپورتونیستی که سازمان را متلاشی کرده و هنوز هم مواضعش را علنی نکرده بود،
روزهای سخت و طاقت فرسایی را به وجود آورده بود. ولی فرصتهای کوتاهی هم برای بودن
با مریم و به روز کردنش نسبت به مسائل سازمان در اختیار داشتم. اما زمان برای ما
به غایت کوتاه بود و این بار دیگر فصل تنهایی و البته خود سازی مریم فرا رسیده
بود. چون من و برادرم علی که هر دو در زندان بودیم، خواهرم صدیقه در ارتباط با
سازمان در بیرون فعالیت می کرد، همراه با شغل و درس و فعالیتهای حرفه یی جنبش
دموکراتیک که روز به روز در حال اوجگیری بود و او دیگر کمتر در محیط خانه حضور
داشت و حالا این مریم بود، دانش آموز راهنمایی که موتور مبارزه را در مدرسه یی که
هیچ خبری از این حرفها نبود، روشن می کرد. انشاهای تند و تیز می نوشت و محفلهای
سیاسی با همکلاسیها و گاه هم شعارنویسی و کارهای اعتراضی و در یک کلام شورش کرده
بود. یک روز مادرم یک جوری در ملاقات به من فهماند که مریم را ساواک احضار کرده و
خواسته که همراه پدرش به یکی از ادارات ساواک مراجعه کنند. گفتم چی؟ مریم؟! برای
چی ساواک یک دختربچه 13-14ساله را احضار می کنه؟! معلوم شد که یک معلم ساواکی از
او گزارش رد کرده بود. بعدها پدرم ماجرای بازجویی در ساواک را برایم تعریف کرد. در
ساواک، در حالی که بازجوی مربوطه، سعی می کرد ظاهراً محترمانه مریم را سین جیم و
بازجویی کند و در همان حال ابهت دستگاه اطلاعاتی ساواک را به رخش بکشد و بترساند،
مریم در حالی که با خونسردی اتهامات را رد می کرد، به خاطر این اطلاعات غلط او را
دست انداخته و اعتراض می کرد که چرا ما را احضار کرده اند! و با دلایل ساده و در
عین حال محکم، آن مأمور ساواک را خلع سلاح می کرد. آخر سر هم بازجوی مربوطه که دید
حریف نمی شود و تلاشش جز کنف شدن، به جایی نمی رسد، سناریو را با چند نصیحت و
هشدار جمع وجور کرد و ما برگشتیم. مریم هم از آن به بعد مواظب بود آتو دست دشمن
ندهد و کارش را در مدرسه پیچیده تر انجام می داد. به خصوص که چندی بعد هم یک خانم معلم انقلابی به نام
«سیمین» برای کلاسشان رسیده بود. یک دختر انقلابی مارکسیست (احتمالاً فدایی) بود
که تا آنجا که یادم هست خودش دانشجوی سال آخر یکی از رشته های مهندسی بود. آمدن
این معلم و در واقع ”رفیق انقلابی“ و همزبان، برای مریم یک خوش اقبالی جدی بود.
در فاز سیاسی، وقتی مریم،
پایش به ستاد باز شد، به راستی در پوست خودش نمیگنجید. آنجا خودش پیشقدم انجام
کارهای نظافت و امور صنفی شده بود و وقتی موافقت شد که او یکی از همین کارهای
خدماتی را که داوطلب بود، موقتاً انجام دهد، انگار صاحب همه دنیا شده باشد و حالا
دیگر آن جان شیفته و آن عواطف و عشق شعله ور، ظرف و بستر تمام عیار ایدئولوژیکی
خودش را هم، در مناسبات پاکیزه و انقلابی مجاهدین پیدا کرده بود و این به وضوح در
عواطف و دلسوزیهایش، در پیشقدم بودن برای هر کمکی به اطرافیان و در شوق و استقبال
از هر کار و مأموریتی که به او سپرده شود، بارز بود. گرچه متأسفانه این دوران
کوتاه بود و با سخت تر شدن شرایط و سرانجام جمع شدن ستادها و شروع دوران نیمه مخفی
و سپس مخفی در روزهای قبل و بعد از 30خرداد 60، مریم نیز هم چون دیگر اعضای
خانواده در معرض تهدید دستگیری قرار گرفت که شرح آن را خواهم داد.
اما در روزهای شاد آزادی، پس
از انقلاب 57، در شرایطی که برای این زوج جوان، خانه مستقل و همه امکانات زیستی
فراهم شده بود، مریم اما شتابان خود را از تن دادن به آن زندگی ـ که بسیار معمول و
مشروع می نمود ـ بیرون کشید و از این آزمایش سرفرازانه عبور کرد. وقتی در آستانه
انقلاب، از زندان آزاد شدم، مرا به عنوان اولین میهمان، به همان خانه که تازه به
راه افتاده بود، دعوت کرد، در حالی که مرا غرق در بارانی از عشق و محبت هایش کرده
بود، باز هم با همان زبان شیرین همیشگی اش گفت «داداش، همه دلخوشی ام این بود که
بیایی یک بار درست و حسابی ازت پذیرایی کنم اما روحم از وارد شدن به این شکل خانه
و زندگی معذب است، من این جا نمی مانم می خواهم ضمن تشکر از لطف آنها که این امکانات
را برایمان فراهم کردند، به آنها بگویم که زندگی من این چیزها نیست و این خانه را
هم تحویلشان بدهم…». راستی این را فراموش کردم بگویم که مریم در مورد ازدواجش هم که در اواخر
زندان ما انجام شده بود، تلاش کرد از پشت میله ها به من برساند که ازدواجش حتی
لحظه یی به معنی فاصله گرفتن با مبارزه و زندگی آرمانی اش نیست. و بعداً در بیرون
زندان، انگیزه ها و دلایل آن ازدواج را به دقت برایم توضیح داد. گرچه از نظر من
نیاز نبود. چون نه همان موقع که این توضیحات را می داد و نه هیچ وقت دیگر، هرگز
تردیدی در صدق و یگانگی گفتار و عملکرد او و زلالی انگیزه هایش، حتی در زمینه
خصوصی ترین مسأله زندگی اش نداشتم.
و بگذار در همینجا با تمام
صدق و یقین گواهی کنم که به راستی مریم و علیرضا، به مثابه بینه یی از میان دهها
هزار بینه دیگر، گواهان نسلی بودند که در منتهای یگانگی و بی چشمداشت به راه و
آرمان شورانگیز مجاهدین و رهبر پاکبازش مسعود، عشق ورزیدند و آن را بی شکاف و
عاشقانه در انجام وظایف انقلابی روزمره شان به اثبات رساندند. این چنین بود که
آنها در روز 10مرداد 60 در اوج قهرمانی و سرفرازی، با گوشت و پوست و آخرین قطره خونشان به عهد خود با
خدا و خلق وفا کردند و نمونه هایی درخشان از صدق و فدا شدند که سرلوحه نخستین و
آخرین این سازمان پرافتخار است.
اما برگردم به نیمه راه،
آنجا که صحبت را متوقف کرده بودم. بعد از 30خرداد و شروع شرایط مخفی، مراکز کار و
استقرار سازمان در تهران به صدها ساختمانی که با پوشش عادیسازی، برپا شده بود و
دائماً هم با کوچکترین احتمال لو رفتن تعویض می شد، منتقل شد. وقتی مریم را برای
اولین بار به یکی از این ساختمانها می بردم، سرشار از شکفتگی و خوشحالی بود و در
آنجا هم به لحاظ تراز عالی اش با فرمولهای عادیسازی، از مسئول امنیتی آن پایگاه
نمره 20 گرفت. ماههای بعد هرچه شرایط سخت تر می شد و محلهای زندگی مریم هم دیگر
اطمینان بخش نبود و مثل دیگر نفراتی که تهدید دستگیری داشتند، بایستی جا به جا می
شد. لذا به عنوان یک مستأجر معمولی به خانه یکی از هواداران که محل سفیدی بود
منتقل شده بود تا یک سری از فعالیتهای پشت جبهه یی را در آنجا انجام دهد. برای من
البته روشن بود که مریم هرگز به آن شرایط بسنده نمی کند و خواستار حضور در خط مقدم
خواهد بود. من هفته ای یک بار سراغش می رفتم. نمی دانم جمعاً چه مدت طول کشید، ولی
به زودی با درخواست مریم، لحظه یی که نگرانش بودم، لحظه آزمایش سخت برای من و
البته شکوه پرواز برای مریم فرا رسید. صادقانه بگویم نمی خواستم قبل از شهادت
خودم، شاهد شهادت مریم و علیرضا باشم. اما این دیدار، باز هم با جمله یی از همان
نوع جملات مریم، نقشه مسیر را ترسیم کرد و برای همیشه به یادگار ماند؛ «داداش این
جا که من هستم خانه امن و خوبی است، صاحبخانه اش هم خانم خوبی است. ولی دیگر کافی
است، میخواهم در تیمها و در صحنه باشم. داداش مرا ببر، داداش…».
گفتم نگران نباش، من
درخواستت را منتقل می کنم، حتماً همین هفته سراغت می آیند و تو را به پایگاه می
برند. وقت خدا حافظی می دانستم آخرین دیدار است، ولی چگونه باید از هم جدا شویم… !
به زودی قرار وصل و انتقال
او به یکی از پایگاهها هماهنگ و انجام شد. بعدها یک بار هم با هم نامه رد و بدل
کردیم و من گاهی خبرهایی از شور و شادابی و عشق و مایه گذاری، احساسات شعله ورش در
رابطه با شهادتها… می شنیدم؛ و تا آن روز و آن خبر در حیاط اور…
تصمیم این بود که از او آن
چنان جدا شوم که گویی هرگز نمیشناختم، اما مریم با تک تک لحظاتش، با وجود سراپا
عشقش، با دنیای بیرنگی و روح بدهکار و پرداختگرش که امروز آرزوی کسب آنها را دارم،
همواره در وجودم زنده است، پرچم پرغرورت را که همان فروغ سرنگونی است، در دستهایم
می فشارم و بالا و بالاتر میبرم؛ خواهر قهرمانم مریم… !
مرتجعان حرفشان اين است كه
قوانين و احكام اسلامي بايستي الان هم عينا به همان شكلي كه در 1400 سال پيش اجرا
ميشده است اجرا شود، بخاطر همين است كه اسمشان را گذاشته اند بنيادگرا . اما در
وراي همه احكام نبايد دگمهاي لايتغير تلقي شوند بلكه بايد با تغيير شرايط جاي خود
را به احكام جديدي بدهند كه سنخيت بيشتري با آرمان اجتماعي اسلام داشته باشند. اين
به معناي ديناميسم قرآن و پويا بودن آن ايدئولوژي است كه مدعي است قدرت پاسخگويي
به مسائل و نيازهاي جامعه و انسان را در شرايط مختلف دارد در حاليكه وقتي اين
ديناميسم ناديده گرفته شود لاجرم ارتجاع وستم و تبعيض در لباس اسلام ظاهر ميشود.
